Choroby kukurydzy - Bogusia

 

Pochodzenie

Badania archeologiczne pozwalają stwierdzić, że kukurydza była uprawiana na płaskowyżu meksykańskim już siedem tysięcy lat temu. Nie odnaleziono dzikiej formy kukurydzy, nie wiadomo czy wyginęła, czy też nigdy nie istniała? Być może kukurydza "została stworzona" przez człowieka w wyniku krzyżowania i selekcji teosinte - dziko rosnącej trawy z rodzaju Zea. Przed przybyciem Krzysztofa Kolumba, kukurydza była uprawiana na kontynencie amerykańskim na terenach od wschodniej Kanady aż po Ziemię Ognistą, na południowym wybrzeżu Ameryki Południowej. W Andach nawet na wysokości 4 tysięcy m n.p.m. Europejscy odkrywcy opisali ją jako "ogromną roślinę, posiadającą piękną łodygę i złociste ziarno". Prawdopodobnie już w 1494 roku kukurydza trafiła do Hiszpanii, stąd rozpowszechniała się w Europie, w Azji i w Afryce. Obecnie kukurydza jest, obok pszenicy i ryżu, jedną z najpowszechniej uprawianych roślin na świecie. Pod względem powierzchni uprawy, zajmuje po pszenicy drugie miejsce na świecie. Jej zasiewy w roku 2004 wyniosły 155 milionów hektarów w tym 140 milionów ha kukurydzy ziarnowej i 15 milionów ha kukurydzy kiszonkowej. W Unii Europejskiej 25 całkowita powierzchnia uprawy wynosi 11 milionów ha w tym na ziarno 6,5 miliona ha i 4,5 miliona ha na kiszonkę Zbiory na poziomie 600 milionów ton rocznie stawiają kukurydzę na pierwszym miejscu wśród uprawianych zbóż Na kuli ziemskiej występuje ponad 200 różnych typów kukurydzy. Różnią się one, między innymi, długością okresu wegetacji od 60-70 dni do 10-11 miesięcy, wysokością łodygi od 30-40 cm do ponad 10 m, budową ziarniaków i rodzajem skrobi Kukurydza rośnie w różnych strefach klimatycznych od klimatu suchego, występującego w Ameryce Centralnej, poprzez strefę klimatu umiarkowanego występującego w Europie Wschodniej do strefy klimatu wilgotnego w Azji Południowo Wschodniej.

Systematyka

Odmiany botaniczne kukurydzy zwyczajnej:

kukurydza twarda (kukurydza zwykła) (Zea mays var. indurata) - agrotechnicznie dzieli się na odm. drobno- i gruboziarniste. Ziarno ma gładkie, głównie o barwie żółtopomarańczowej i szklistym przełomie. Ziarno w postaci śrutowanej jest jedną z najcenniejszych pasz dla tuczników. Jednocześnie służy do produkcji mąk i kasz.

kukurydza koński ząb (Zea mays var. indentata) - Owoce tworzą ziarna spłaszczone, o wydłużonym kształcie z wgłębieniem na wierzchołku. Zaletą odmiany jest tworzenie bardzo dużej ilości masy zielonej, która w postaci zielonki, kiszonki oraz zmielonego suszu jest bardzo cenną paszą dla bydła i trzody.

kukurydza cukrowa (Zea mays var. saccharata) - Ziarno pomarszczone, wewnątrz szkliste. Najczęściej wykorzystywana jako warzywo do produkcji mrożonek i konserw. kukurydza pękająca (Zea mays var. everta syn. Z. m. var. microsperma)

Charakterystyka

Pokrój O wzniesionym, pojedynczym źdźble, wysokości 0,5 do 2,5 m - zależnie od odmiany (w tropikach nawet do 6m).

Łodyga W węzłach pełna, międzywęźla wypełnione gąbczastym rdzeniem. W wilgotniejszym klimacie niektóre odmiany w węzłach tworzą przybyszowe korzenie podporowe.

Liście Skrętoległe, sfalowane, o szerokiej blaszce i krótkim języczku, z wierzchu lekko omszone, pojedynczo wyrastające z węzła.

Kwiaty Roślina jednopienna i wiatropylna. Kwiatostany męskie w postaci wiechy złożonej o dł. 10 do 40 cm osadzone na wierzchołkach źdźbeł. Wiecha składa się z licznych, dwukwiatowych kłosków osadzony parami, spiralnie, na osi kwiatostanowej. W kwiecie trzy pręciki z pylnikami zawierającymi do 2500 ziaren pyłku. Kwiatostany żeńskie osadzone na skróconych pędach bocznych przekształconych w osadki tworzące kolby stojące pojedynczo w pachwinach liści, okryte pochwami liściowymi. Kłoski kolby są dwukwiatowe, z których jeden ma normalnie rozwinięty słupek z bardzo długim znamieniem (nawet do 70 cm), drugi jest szczątkowy, niezdolny do zapłodnienia i tworzenia nasion. Masa kwitnącej kolby waha się od 40 do 500 g.

Owoc Ziarniak o bardzo zmiennym kształcie i ubarwieniu zależnym od odmiany . Dojrzałe od koloru białego poprzez żółty, pomarańczowy, brunatny do ciemnofioletowego.

Wymagania i uprawa

Kukurydza jest ciepłolubną rośliną jednoroczną, mogącą dorastać do ponad metra wysokości. Jest cennym źródłem selenu, witaminy E, b-karotenu, może być stosowana w diecie bezglutenowej. Jest łatwa w uprawie, nie toleruje jednak przymrozków. Uprawiać możemy kukurydzę cukrową, której kolby spożywamy na surowo lub po ugotowaniu, oraz kukurydzę pękającą, z której można robić popularny popcorn.

Uprawa - kukurydzę możemy uprawiać z siewu wprost na grządkę lub z rozsady. Warzywo to wymaga gleby próchniczej, ciepłej, przepuszczalnej, o pH od 6,0 do 6,5. Na glebach słabszych na około dwa tygodnie przed siewem warto zastosować nawóz mineralny (np. Azofoskę lub Fructus). Wysiew do gruntu kukurydzy cukrowej możemy przeprowadzać przez cały maj. Kukurydzę pękającą należy wysiać jak najwcześniej, tj. w pierwszej połowie maja. Nasiona umieszczamy w glebie na głębokości około 4 cm. Aby zapewnić dobre zapylenie i pełne kolby najlepiej sadzić kukurydzę w blokach po kilkanaście w rozstawie około 30 cm. Jeżeli mieszkamy na obszarach gdzie wiosna przychodzi późno, a zależy nam na wczesnych plonach, możemy uprawiać kukurydzę z rozsady. Rozsadę, przygotowaną najlepiej w wielodoniczkach, wysadzamy po upływie 3 do 4 tygodni.

Zabiegi pielęgnacyjne w czasie wegetacji ograniczają się głównie do odchwaszczania (aby nie uszkodzić korzeni roślin nie powinno się motyczyć zbyt głęboko) i nawadniania w czasie suchej i gorącej pogody (największe zapotrzebowanie na wodę występuje w okresie kwitnienia i dorastania kolb). Kiedy rośliny wytworzą po sześć do siedmiu liści, warto wykonać nawożenie pogłówne saletrą amonową. W przypadku kukurydzy cukrowej ważne jest przeprowadzenie zbioru w odpowiednim terminie. Zbiory przeprowadzamy gdy końce "nitek" wyrastających z kolby są suche i brązowe, a po przekłuciu ziarnek wypływa z nich mleczny sok. Gdy sok jest wodnisty, ze zbiorem trzeba jeszcze poczekać, a gdy sok okaże się ziemisty - niestety kolby są już przejrzałe. Kolb nie należy przechowywać, najlepiej smakują świeże, spożywane bezpośrednio bo zebraniu. Kukurydzę pękającą zbieramy we wrześniu, gdy ziarniaki są suche i twarde, a liście okrywające kolby - całkowicie suche.