锘偶
Omacnica prosowianka - Najgro藕niejszym
szkodnikiem kukurydzy w po艂udniowej
Polsce jest omacnica prosowianka. Na wielu plantacjach w rejonach
intensywnej uprawy tej ro艣liny g膮sienice tego motyla uszkadzaj膮 50-80,
a lokalnie nawet do 100% ro艣lin, powoduj膮c straty w plonach ziarna
20-30, a niekiedy nawet do 40%.
Doros艂e g膮sienice zimuj膮 w kr贸tkich
kana艂ach wygryzionych w
dolnych fragmentach 艂odyg kukurydzy, w podstawie 艂odygi i w pierwszym
mi臋dzyw臋藕lu, a tak偶e w chwastach grubo艂odygowych (komosy, pokrzywy,
rdesty i inne). W maju przepoczwarzaj膮 si臋 i w drugiej lub trzeciej
dekadzie czerwca wylatuj膮 motyle. Ich lot motyli trwa 4-6 tygodni.
Samice rozpoczynaj膮 sk艂adanie jaj (okr膮g艂e, lekko sp艂aszczone, bia艂e,
uk艂adane dach贸wkowato) w lata ciep艂e - w po艂owie czerwca, a
w ch艂odne - w pierwszych dniach lipca. Z艂o偶a jaj w postaci owalnych lub
nieco wyd艂u偶onych tarczek s膮 umieszczane na dolnej powierzchni
najcz臋艣ciej 艣rodkowych, ale tak偶e dolnych i g贸rnych li艣ci.
Pojedyncze z艂o偶a mog膮 by膰 sk艂adane na pochwach li艣ci. Lot motyli i
sk艂adanie jaj odbywa si臋 od zmroku do p贸艂nocy, gdy
temperatura w tym okresie jest wy偶sza od 13°C i nie wyst臋puj膮
inne niesprzyjaj膮ce warunki pogodowe (obfite opady deszczu, silny
wiatr). Po up艂ywie 5-10 dni z jaj wyl臋gaj膮 si臋 g膮sienice,
kt贸re w czasie kilku minut przemieszczaj膮 si臋 do miejsca
偶erowania.
Je艣li wyl臋gi nast臋puj膮 w okresie wykszta艂cania
ostatnich
li艣ci i na pocz膮tku rozwoju wiech, g膮sienice mog膮 wgryza膰 si臋 do
zawi膮zk贸w kolb powoduj膮c ich ca艂kowite zniszczenie. Cz臋sto
偶eruj膮 w znamionach prowadz膮c do ich uszkodzenia, czego wynikiem jest
gorsze, nier贸wnomierne zaziarnienie kolb. Najwi臋cej g膮sienic
wchodzi pomi臋dzy 艂odygi a pochwy li艣ci. 呕eruj膮c uszkadzaj膮 j臋zyczki,
wewn臋trzne powierzchnie pochew, a tak偶e cz臋sto wyjadaj膮 kana艂 w
g艂贸wnym nerwie od nasady li艣cia. W wyniku tego nast臋puje
pod艂u偶ne p臋kanie lub/i 艂amanie si臋 blaszki li艣cia u nasady, a
p贸藕niej zasychanie. G膮sienice po wyl臋gu wchodz膮
r贸wnie偶 pomi臋dzy li艣cie okrywowe kolb.
Po up艂ywie 3-4
tygodni osi膮gaj膮 d艂ugo艣膰 oko艂o 1,5 cm i w trzeciej dekadzie lipca i/lub
w pierwszych dniach sierpnia wgryzaj膮 si臋 do 艂odyg oraz do kolb. W
艂odygach 偶ywi膮 si臋 rdzeniem, uszkadzaj膮c tkanki przewodz膮ce.
Wygryzaj膮
kana艂y i komory. W okresie wype艂niania ziarna i mlecznej dojrza艂o艣ci
g膮sienice wgryzaj膮 si臋 do kolb w wielu miejscach na ca艂ej ich d艂ugo艣ci,
najcz臋艣ciej od czubka, zw艂aszcza gdy nie jest os艂oni臋ty przez li艣cie
okrywowe. Zjadaj膮 mi臋kkie ziarniaki, a po osi膮gni臋ciu przez ro艣liny
pe艂nej dojrza艂o艣ci woskowej, gdy ziarno staje si臋 twarde, 偶ywi膮 si臋
osadkami kolb.Przez wygryzione otwory i kana艂y wnikaj膮 do blaszek i
pochew li艣ci, 艂odyg i kolb grzyby oraz bakterie powoduj膮ce choroby
kukurydzy: zgnilizn臋 korzeni, zgorzel podstawy 艂odygi, fuzarioz臋 kolb,
plamisto艣膰 pochew li艣ci, g艂owni臋 guzowat膮 i inne.
Pod koniec sierpnia
oraz we wrze艣niu nast臋puje 艂amanie si臋 艂odyg na r贸偶nej
wysoko艣ci, w miejscach najsilniej uszkodzonych, co powoduje ca艂kowite
przerwanie dop艂ywu asymilat贸w do kolb, wyl臋ganie i opadanie
kolb na gleb臋, zasychanie, a w okresach przekropnej pogody i obfitych
ros ple艣nienie i gnicie ro艣lin.Najwi臋kszy wp艂yw na obni偶enie
plon贸w wywieraj膮 najpowszechniej wyst臋puj膮ce uszkodzenia
kolb (ogryzienia ziarniak贸w i osadek, a
szczeg贸lnie ich podgryzienie u nasady) oraz z艂omy 艂odyg tu偶
ponad i poni偶ej miejsca osadzenia kolby, Dalsze straty ilo艣ciowe i du偶e
jako艣ciowe powstaj膮 w wyniku pora偶enia uszkodzonych ro艣lin przez
patogeny.
Ploniarka zbo偶贸wka - Ploniarka zbo偶贸wka uszkadza kukurydz臋 w ca艂ym kraju, zw艂aszcza je艣li wyst膮pi kolejno kilka lat, w kt贸rych wiosny s膮 ch艂odne. Szkodliwo艣膰 larw tej much贸wki jest najni偶sza w najcieplejszych regionach kraju a najwy偶sza w p贸艂nocno-wschodnich terenach uprawy kukurydzy w Polsce. 艢rednie straty w plonach wynosz膮 oko艂o 10%. Uszkodzona ro艣lina Szkodnik rozwija w ci膮gu roku trzy pokolenia. Larwy zimuj膮 w ro艣linach zb贸偶 ozimych (g艂贸wnie w j臋czmieniu ozimym i w pszenicy ozimej), a tak偶e w trawach uprawnych i dziko rosn膮cych. Samice zimowego pokolenia w sprzyjaj膮cych warunkach pogodowych przyst臋puj膮 do sk艂adania jaj, gdy ro艣liny kukurydzy rozwijaj膮 drugi i rozpoczynaj膮 wykszta艂canie trzeciego li艣cia. W zale偶no艣ci od panuj膮cych warunk贸w meteorologicznych, zw艂aszcza od temperatury, po 7-14 dniach, w okresie rozwijania przez ro艣liny trzecich li艣ci, wyl臋gaj膮 si臋 larwy, kt贸re w porze nocnej lub w pochmurnych okresach dnia wgryzaj膮 si臋 do ro艣lin, Zeruj膮 w najm艂odszych tkankach, najcz臋艣ciej w zawi膮zkach li艣ci. Uszkodzone m艂ode li艣cie s膮 cz臋sto zbite, trudno rozwieraj膮 si臋, niekiedy ulegaj膮 porozrywaniu lub p臋kaj膮 pod艂u偶nie, czasem s膮 zdeformowane i skr贸cone. Najpowszechniej wyst臋puj膮ce objawy s艂abych uszkodze艅 to nad偶erki widoczne jako przeja艣nienia biegn膮ce wzd艂u偶 nerw贸w li艣ci, na kt贸rych s膮 niekiedy drobne otworki. Najcz臋艣ciej i najsilniej uszkadzany jest pi膮ty li艣膰. Objawy uszkodze艅 najlepiej s膮 widoczne, gdy ro艣liny rozwijaj膮 贸smy i dziewi膮ty li艣膰. Uszkodzenie organ贸w asymilacyjnych jest przyczyn膮 zahamowania wzrostu, gorszego zawi膮zywania kolb i niepe艂nego ich zaziarniania, a tak偶e silniejszego opanowania ro艣lin przez g艂owni臋 guzowat膮 i niekt贸re inne choroby. Uszkodzenie sto偶ka wzrostu powoduje kar艂owacenie p臋du g艂贸wnego i wytwarzanie kilku bocznych odrost贸w, natomiast jego zniszczenie jest przyczyn膮 zamierania ro艣liny i powstania pustego miejsca w 艂anie kukurydzy.
Mszyce -
Mszyce s膮 wa偶n膮 grup膮 szkodnik贸w kukurydzy w Polsce,
zw艂aszcza w cieplejszych latach i rejonach uprawy tej ro艣liny. Pierwsze
samice nalatuj膮 na plantacje kukurydzy z 偶ywicieli po艣rednich oraz
zb贸偶 ozimych i traw pod koniec maja lub w pierwszej po艂owie
czerwca.
Na kukurydzy dominuj膮 dwa gatunki mszyc: czeremchowo-zbo偶owa barwy
oliwkowo-zielonej i r贸偶ano-trawowa - jasnozielona, z
intensywniej zielonym pasem na grzbiecie.
Mszyca czeremchowo-zbo偶owa
Mszyca r贸偶ano-trawowa zasiedla
g贸rne i dolne powierzchnie blaszek li艣ci, za艣 mszyca
czeremchowo-zbo偶owa, opr贸cz wyst臋powania na zewn臋trznych
powierzchniach nadziemnych organ贸w ro艣lin, 偶eruje
r贸wnie偶 pod pochwami li艣ci na ich wewn臋trznych
powierzchniach, w li艣ciach okrywowych kolb i na m艂odych ziarniakach, a
tak偶e w k艂oskach wiech i na znamionach kolb, do czasu zaschni臋cia tych
organ贸w.
Okres 偶erowania mszyc na kukurydzy trwa od maja do pa藕dziernika.
Nak艂uwaj膮 one wszystkie nadziemne organy ro艣lin, a
szczeg贸lnie pochwy i blaszki li艣ci oraz li艣cie okrywowe
kolb, i wysysaj膮 soki.
Mszyca czeremchowo-zbo偶owa (Fot. P. Bere艣)
Szkodliwo艣膰 bezpo艣rednia tych owad贸w
dla kukurydzy jest oceniana jako niewielka.Jednak w lata bardzo suche
i upalne (np. 2003 r.) ich 偶erowanie mo偶e by膰 przyczyn膮 nadmiernej
utraty wody przez ro艣liny, co powoduje okresowe ich wi臋dni臋cie, w
wyniku czego nast臋puje zdrobnienie ziarna i obni偶ka plonu kukurydzy.
Natomiast wysoka jest szkodliwo艣膰 po艣rednia, polegaj膮ca na
u艂atwianiu
wnikania do ro艣lin przez uszkodzone tkanki zarodnik贸w
grzyb贸w oraz bakterii powoduj膮cych gro藕ne choroby kukurydzy.